یک عمر با فرش، سیروس پرهام

یک عمر با فرش، سیروس پرهام

در عرصه فرش دستباف ایران از گذشته‌های دور تا به امروز نویسندگان، پژوهشگران، طراحان، بافندگان و مجموعه‌دارانی بوده و هستند که عمر حرفه‌ای خود را مستقیم و غیرمستقیم برای هرچه بهتر شناخته شدن فرش دستباف ایران نزد جهانیان و حفظ این میراث گران‌بها برای آیندگان صرف کرده‌اند، یکی از این افراد دکتر سیروس پرهام، فرش شناس، محقق و نویسنده سرشناس بود که در طول زندگی پربارش تحقیقات  و تالیفات گسترده‌ای در مود هنر ایران و بطور خاص فرش دستباف ایران انجام داد و چندین کتاب ارزشمند نیز در این مورد به چاپ رساند. اهمیت و جذابیت تحقیقات، مقالات و کتاب‌های پرهام در زمینه فرش دستباف ایران از نگاه متفاوت و پهناوری که وی به این موضوع داشت نشات میگیرد. دکتر پرهام بواسطه دانش گسترده‌ای که در زمینه مردم شناسی و جامعه شناسی ایران داشت در کنار اشراف کامل به هنر مدرن و کلاسیک ایران، فرش دستباف را از منظری متفاوت و گسترده‌تر مورد تحلیل و کاوش قرار می‌داد و این امر سبب می‌شد شناخت مخاطب نسبت به این دستبافته‌ها از ابعادی دیگر و عمیقتر شکل بگیرد.

سیروس پرهام در سال 1307 در شهر شیراز چشم به جهان گشود و تا زمان دریافت دیپلم در همان شهر ساکن بود، بعد از آن برای ادامه تحصیل به تهران رفت و پس از گرفتن لیسانس در رشته علوم سیاسی برای تحصیلات عالیه راهی امریکا شد و فوق لیسانس و دکترایش را هم در همین رشته در دانشگاه برکلی کالیفرنیا دریافت کرد، علاقه او به ادبیات در همین دوران قوت گرفت و با بازگشت پس از تحصیل به ایران به پرورش همین علاقه پرداخت و به نوشتن مقالاتی در نشریات مختلف و همکاری با انتشارات‌ مختلف کتاب مشغول شد، همین پژوهش و تحقیقات او را با وضعیت نامناسب بایگانی در ایران مواجه نمود و پرهام مقالاتی هم در مورد این معضل نوشت که توجه مسئولین را به خود جلب نمود و از او برای ساماندهی این امر دعوت شد که نتیجه آن تاسیس سازمان اسناد ملی ایران شد، پرهام خود ریاست این سازمان را تا سال 1359 بر عهده داشت.

در طول این سالها  که او به نوشتن مقالات و نقدهای ادبی مشغول بود کم کم به هنرهای ایران و بخصوص دستبافته‌های عشایر ایران علاقه مند شد و نتیجه آن در اولین قدم تالیف کتاب "قالی بولوردی" بود که در زمان چاپش چه از نظر محتوا و چه از نظر کیفیت چاپ دستاوردی مهم به حساب می‌آمد، بعدها با نگاهی گسترده‌تر کتاب دو جلدی "دستبافت‌های عشایری و روستایی فارس" و در ادامه کتاب "شاهکارهای فرش‌بافی فارس" را تالیف نمود که جزو با ارزشترین کتابهای با موضوع فرش  ایران محسوب میشوند، پس از آن مقالات هنری مختلفی برای نشریات مختلف هنری تدوین کرد و برخی از آنها هم در کتاب "شکوه ایران" مکتوب شدند.

در قدم بعدی دکتر پرهام بعنوان سرویراستار انجام  پروژه برگردان مجموعه "سیری در هنر ایران" را به عهده گرفت و پس از ده سال حاصل تلاش وی و همراهانش در قالب مجموعه‌ای پانزده جلدی که در برگیرنده هنرهای مختلف ایران از دوران پیش از تاریخ تا به امروز است به چاپ رسید. چند سال بعد هم کتاب "فرش و فرشبافی در ایران" که چکیده ای از معرفی و تاریخچه این هنر گرانبها در ایران بود توسط سیروس پرهام مکتوب شد، در قدمی دیگر که بیش از یک دهه زمان برد دکتر پرهام مسئولیت نظارت بر پروژه چاپ کتاب گنجینه ملی فرش ایران را عهده دار شد که چند سال پیش اولین جلد از این مجموعه چهار جلدی به چاپ رسید.

دکتر پرهام در طول زندگی‌اش کارنامه بسیار پرباری داشت و اینها فقط بخش کوچکی از فعالیت‌های او در عرصه های مختلف فرهنگ، ادب و هنر ایران بود. روش و شیوه تحقیقاتی وی میتواند بعنوان الگویی ارزشمند در تحقیقات و تالیفات ایران مورد استفاده قرار بگیرد.

دکتر سیروس پرهام در طول چندین دهه در چندین زمینه فعالیت‌های حرفه‌ای و شاخصی داشت که هر کدام از این شاخه‌ها به تنهایی میتواند کارنامه درخشان و عمر پر ثمر هر انسان فرهیخته‌ای باشد، علیرقم این عمر پربار او انسانی بسیار فروتن بود و روز به روز عمر پر ثمرش را صرف پیشرفت ایران نمود، جای خالی او در عرصه ادب، فرهنگ و هنر ایران محسوس خواهد بود!

یادش گرامی باد / فرش حیدریان