قالی دستباف ایرانی چشم و چراغ موزه‌های جهان

قالی دستباف ایرانی بدون شک مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین میراث فرهنگی ایران است. در سطح بین‌المللی فرش ایرانی یکی از باارزش‌ترین کالاهای هنری محسوب می‌شود. اهمیت و جایگاه این شیء هنری به حدی است که موزه‌های سراسر جهان، آن را در بهترین گالری‌ها و نمایش‌های خود در معرض دید قرار می‌دهند و همواره برای به دست آوردن قطعه‌ای جدید از آن در حال تلاش‌اند. در این مقاله از وبلاگ فرش حیدریان، قصد داریم تعدادی از مهم‌ترین فرش‌های ایرانی و موزه‌هایی که آن‌ها را در خود جای داده‌اند را معرفی کنیم.

موزه فرش ایران در تهران

یکی از بهترین موزه‌های فرش جهان، موزه فرش ایران است که گنجینه بی‌همتایی از انواع فرش‌های ایرانی را در دل خود جای داده است. این موزه فرش‌های ایرانی را به طور تخصصی و تک موضوعی در سراسر سال به نمایش می‌گذارد. این بنا در سال 1356 به دستور فرح پهلوی بنیان‌گذاری و توسط عبدالعزیز فرمانفرماییان طراحی شد.

موزه فرش باکو در آذربایجان

موزه فرش باکو که لقب اولین و بهترین موزه فرش جهان را دارد به طور اختصاصی فقط برای به نمایش گذاشتن فرش تأسیس شده است. در طراحی بنای این موزه از فرم فرش لوله شده الهام گرفته شده است که با توجه به کاربری آن بسیار جالب توجه است. در این موزه آثار بسیاری از انواع فرش‌های دستباف شرقی به نمایش درآمده است که از جمله آن‌ها می‌توان به قالی‌های تبریز عصر صفوی اشاره کرد.

موزه فرش ترکمن در ترکمنستان

فرش ترکمن و به طور کلی دست‌بافته‌های قوم ترکمن یکی از زیباترین انواع فرش‌های شرقی هستند که عالی‌ترین نمونه‌های آن را می‌توان در موزه‌ای با همین نام در عشق‌آباد ترکمنستان پیدا کرد. در این موزه فرش‌های دستباف ترکمن که به دست اقوام ساکن در ایران بافته شده نیز موجود است.

موزه فرش مگریان در ارمنستان

موزه فرش مگریان یکی دیگر از موزه‌های شرقی که به طور اختصاصی به نمایش فرش‌های دستباف اختصاص یافته، موزه فرش ارمنستان است. این موزه به نام خاندان قالی‌باف و مشهور این کشور، مگریان، نام‌گذاری شده است. در این موزه قالی‌های دستباف بی‌نظیری به نمایش گذاشته شده که برخی از آن‌ها توسط قالی‌بافان ایرانی خلق شده‌اند.

موزه فرش استانبول در ترکیه

ترکیه یکی از کشورهای صاحب نام در تولید قالی‌های شرقی است که مجموعه میراثش در این حوزه را در موزه فرش استانبول به نمایش گذاشته است. این موزه در بخش هونکار (Hünkar) مسجد سلطان احمد استانبول قرار دارد. از دوره صفوی به خاطر تبادلات فرهنگی بسیاری که بین ایران و عثمانی وجود داشت، نمونه‌های متعددی از فاخرترین فرش‌های ایرانی در قالب خلعت، هدیه و غنیمت در این دوره به عثمانی منتقل شد که امروزه در این موزه قابل بازدید هستند.

موزه متروپولیتن نیویورک در آمریکا

یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان که آثار بی‌نظیری از جمله فرش‌های ایرانی را در معرض دید عموم قرار می‌دهد، موزه متروپولیتن نیویورک است. در این موزه فرش‌های بسیار مهمی از جمله انواع قالی‌های شکارگاه صفوی، فرش پرتغالی دوره صفوی، انواع فرش‌های سجاده‌ای به نمایش در می‌آید. همچنین خوب است بدانیم که این موزه در موقعیت‌های مختلف قالی‌هایی را از مجموعه‌های موزه‌ای دیگر به وام گرفته و به نمایش می‌گذارد.

موزه تاریخ هنر وین در اتریش

دیگر موزه‌ای که آثار بی‌نظیری از انواع فرش‌های ایرانی را گردآوری کرده و چون نگینی در این عرصه می‌درخشد، موزه تاریخ هنر وین است. از جمله مهم‌ترین آثار این موزه می‌توان به قالی موسوم به موج دریا اشاره کرد که یکی از زیباترین و بی‌همتاترین فرش‌های ایرانی است.

موزه ویکتوریا و آلبرت در انگلیس

موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به طور قطع یکی از منحصربه‌فردترین موزه‌های جهان است که در گالری‌های هنر شرق آن، مجموعه فرش‌های بی‌نظیری عرضه می‌شود. در این میان گروهی فرش‌های دستباف ایرانی از دوره صفوی و پس از آن وجود دارد که به راستی شاهکارهای این حوزه محسوب می‌شوند. از جمله این آثار می‌توان به قالی معروف آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی معروف به فرش مقصود کاشانی یا قالی اردبیل اشاره کرد. فرش زیبای دیگری که در این موزه قرار دارد و شهرتی جهانی دارد، قالی معروف چلسی است.

موزه لوور در فرانسه

آخرین موزه این مقاله معروف‌ترین موزه هنری جهان، موزه لوور است. کمتر کسی پیدا می‌شود که نام موزه لوور را نشنیده باشد. در این موزه هزاران اثر هنری از اقصی نقاط جهان گرد آمده‌اند تا دیدی کلی از پیشرفت‌های انسانی در همه جوامع را به نمایش بگذارند. یکی از مجموعه‌های قابل توجه این موزه، فرش‌های دستباف ایرانی هستند. از جمله مهم‌ترین قالی‌های ایرانی در این موزه می‌توان به فرش‌های شکارگاه یا فرش معروف به مانتس اشاره کرد. فرش مانتس از آثار به جای مانده از دوره صفوی است که در سال ۱۹۱۲ در شهر مانت در ۵۷ کیلومتری غرب پاریس یافت شد و یک سال بعد از آن در سال ۱۹۱۳ توسط این موزه به تصاحب درآمد.

سخن آخر

قالی دستباف ایرانی، شیء بی‌نظیری است که موزه‌های بزرگ جهان برای تصاحبش همواره با هم رقابت دارند؛ اما باید بدانیم که برای ما ایرانیان، فرش دستباف ایرانی پیش و بیش از آن که یک شیء هنری و گران‌بها باشد، میراثی ملی است. پاره‌ای از وجودمان که برای حفاظت، حراست و تکثیر آن باید نهایت تلاش را بکنیم. مجموعه فرش حیدریان به عنوان یک نهاد متعهد و علاقه‌مند برای حفاظت و حراست از این میراث ارزشمند، همواره سعی در بازتولید انواع فرش‌های موزه‌ای داشته و در این راه موفقیت‌های متعددی نیز کسب کرده است. گفتنی است که سابقه بیش از 130 ساله این مجموعه و کیفت مثال‌زدنی آثار تولید شده فرش حیدریان باعث شده در دوره کنونی بسیاری از اثرهای اولیه این مجموعه خود به آثار موزه‌ای تبدیل شوند.