ریشه‌های فرش قشقایی
Monday، ۱۳ Shahrivar ۱۴۰۲
ریشه‌های قوم قشقایی
ايل قشقايي ازجمله مشهورترين قبايل کوچ‌نشین ایران و استاد فارس است كه طوايف زيادي در زیرشاخه آن قرار می‌گیرند. در مورد تاريخچه اين قوم به‌درستی مشخص نیست كه تركان قشقايي چه زمان و از كدام سرزمین و در پی چه دلیلی به ايران و سپس به فارس كوچ كرده‌اند. پیر ابرلینگ عقیده دارد كه قشقایی‌ها ازجمله اقوام تركی هستند كه در سده‌ی ششم هجري، در پي هجوم غزنويان و سلجوقیان به ایران از قسمت‌های شمالي و مركزي آسیا به خاورمیانه مهاجرت کرده‌اند.
قشقایی یعنی چه؟
به‌طورکلی و به لحاظ زبان‌شناختی، ريشه کلمه قشقايي نامشخص است و افسانه‌ها و قصه‌های بسیاری در مورد آن وجود دارد. اما به‌طورکلی، اين قصه‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم كرد:
روایت‌هایی كه معتقدند كلمه قشقایی از واژه تركي قاچ قايي به معناي گريخته گرفته شده است.
روایت‌هایی باور دارند عبارت «اسب پیشانی‌سفید» يا «خال سفید پیشاني اسب» كه در زبان تركي «قاشقه» گفته می‌شود، منشأ این نام است.
گروهی نیز ريشه واژه قشقايي را برگرفته از « قشماق» به معنی فرار كرده می‌دانند.
دست‌بافته‌های ایل قشقایی
دست‌بافته‌های قوم قشقایی در منطقه فارس و در میان اقوام عشايري جايگاه ویژه‌ای دارد. اقوام لر از ديگر افراد منطقه‌اند كه بافته‌های آن‌ها نیز از اهمیت خاصي برخوردار است. همکاري بین اين اقوام، مکمل و دوجانبه است. در برهه‌ای طرح و نقشه را لرها تهیه می‌کردند و اقوام قشقايي آن‌ها را می‌بافتند. با آمدن طلایه‌داران قشقايي به فارس، هنر و صنعت فرش‌بافی اين خطه رونق تازه‌ای گرفت. اين صنعت بیش‌ازپیش در مناطق ایل‌نشین تمركز يافت و به یکی از ویژگی‌های اساسي فرش‌بافی فارس تبدیل شد و امروزه به‌عنوان هنری شناخته می‌شود که ترکیبی از صناعت عشايري و روستايي است.
بافت قالیچه و گلیم و جاجیم و گبه ازجمله مهم‌ترین صنایع‌دستی زنان ايل قشقایی است. قشقایی‌ها مردماني هنرمند و هنرشناس هستند. زندگي کوچ‌نشینی اين امکان را فراهم ساخته تا خلاقیت و آزادگي را در هنرهاي دستي زنان ايل شاهد بود. دست‌بافته‌های فارس ازلحاظ تنوع شامل انواع قالي و قالیچه و گبه، گلیم، جاجیم، سوزني، جل اسب و روزيني، جوال و خورجین، چنته و نمکدان، پشتي و رختخواب‌پیچ و مال‌بند هستند. اين بافته‌ها ازلحاظ تنوع نقش و رنگ و درجات و مراتب گوناگون هستند. تنوع نقش در بافته‌های قشقايي به وسعت تاريخ فرهنگ کوچ روی است. اين بافته‌ها مظهر و تبلور عیني هنر زنان ايل بوده است و از جهات گوناگون از اهمیت و ارزش والايي برخوردار است. به‌طورکلی مهم‌ترین عوامل مهم و مؤثر در پیدايش نقوش اين بافته‌ها را می‌توان چنین برشمرد:
- عوامل جغرافیايي و طبیعی
- تاريخ، فرهنگ و هنر عشايری
- نظام و سازمان‌دهی ايل
- سطح سواد و میزان درآمد و معیشت افراد ايل
يکي از تأثیرگذارترین عوامل در شکل‌گیری نقوش در بافته‌های قشقایی، فرهنگ‌عامه ايل است. زنان بافنده در ايل قشقایی بسیار تیزبین و بااستعدادند، آن‌ها به‌سرعت عناصر تصويري را به خاطر می‌سپارند و در قالب نقشی زیبا بر پیکر قالی‌ها پیاده می‌کنند.
فرش قشقایی حیدریان
مجموعه فرش حیدریان یکی از پیشتازترین تولیدکنندگان قالی ایرانی و فرش دستباف قشقایی است. در این مجموعه دست‌بافته‌های بسیاری از اقوام مختلف ایل قشقایی در قالب‌ها و نقشه‌های مختلف تولید و عرضه می‌شود. برای تهیه این قالی‌ها، اصیل‌ترین نقشه‌های قوم قشقایی در سفر به مناطق مختلف شناسایی می‌شود، سپس توسط هنرمندان استودیو طراحی فرش حیدریان اصلاح طرح و رنگ می‌شود. درنهایت نیز با بهترین مواد و دقیق‌ترین نظارت توسط ماهرترین بافندگان قوم قشقایی بافته می‌شوند.