آیین قالیشویان قسمت دوم

آیین قالیشویان قسمت دوم

در ادامه پست قبل و پس از شرح روایت خود واقعه و آشنایی با برخی از ریشه های مذهبی و ملی مناسک آیین قالیشویان و همچنین انعکاس آن در رسانه های مختلف اینک به شرح خود مراسم و چگونگی برگزاری آن میپردازیم: در طول تاریخ آیین قالیشون تحت تاثیر دوران و شرایط فرهنگی دستخوش تغییراتی جزئی شده و مناسک مختلفی به آن اضافه و گاهاً از آن حذف شده اند (درقسمت قبل اشاره شد به برخی از این موارد)، اما اسکلت اصلی این مراسم در طول این سالها کماکان حفظ شده و هر ساله برگزار میگردد. مبنای تاریخی مراسم بر خلاف دیگر مناسبتهای مسلمانان که بر اساس تقویم قمریست بر مبنای تقویم زراعی و خورشیدی انجام میگیرد.

آغاز آیین قالیشویان با "جمعه جار" (هفته جار) است، مراسمی که بزرگان فینی تاریخ برگزاری آیین را با توجه به دیگر مراسم مذهبی و تقویمی بطوری که با آنها تداخلی پیدا نکند و همچنین نزدیکترین جمعه به هفدهم مهر ماه که بر اساس روایات تاریخ شهادت سلطان علی میباشد تعیین و یک جمعه قبل به اطلاع عموم میرسانند، همزمان با جمعه جار و گاهاً چندی پیش از آن "هفته بازار" نیز شروع به کار میکند، بازاری موقت که در آن همه چیز پیدا میشود، از دست ساخته های مردم محلی و مناطق اطراف گرفته تا انواع خوراکی ها و محصولات کشاورزی منطقه که تا کمی بعد از این مراسم و به مدت دو سه هفته دایر میشود، در گذشته خرید از این بازار را خوش شگون میدانستند و بر این باور بودند که اگر دختر دم بختی به این بازار برود حتما همان سال ازدواج خواهد کرد!

همزمان با "هفته بازار" و در این دوران گروه های دیگری هم به اردهال می آیند، از جمله پرده خوانان و نقالان، که با پرده ای از نقاشی همین واقعه و یا عاشورا به پرده خوانی و ذکر مصائب این وقایع میپردازند، گروه دیگر معرکه گیرانند که با نمایشهایی مختلف همچون پاره کردن زنجیر، شکستن سنگ، کشیدن خودرو و گرفتن مار سمی و... قدرت و شهامت خود را به نمایش میگذارند، دیگر گروه تعزیه خوانانند که مناطق اطراف به اردهال آمده و به انجام نمایشهای مختلف مدهبی میپردازند و شرح حال وقایع زندگی امامان و مقابله با دشمنانشان را در قالب نمایش و تعزیه خوانی برای حاضرین به اجرا میگذارند و به این ترتیب هم عزاداران و توریستهایی که به مشهد اردهال آمده اند را سرگرم کرده و هم خود رزق و روزیشان را تامین میکنند، البته در سالهای اخیر برخی از این گروهها فعالیتشان کمرنگ شده و توجه بیشتر معطوف به خود مراسم شده است. در ادامه و با رسیدن جمعه نوبت به "جمعه قالی" میرسد، روز قالی شویان! بطور سنتی فقط اهالی فین و خاوه مناسک مربوط به این روز را اجرا میکردند و سایر حضار فقط اجازه عذاداری و تماشای مناسک را داشتند، که در گذر زمان این محدودیت کمتر شده است، صبح جمعه چوب به دستان که بطور سنتی اهل فین هستند (اهالی فین و خاوه شب جمعه به اردهال می آیند) در کنار جوی آبی كه در صحن بقعه شاهزاده حسين جاری است جمع میشوند و برای مراسم آماده میشوند، پس از جمع آوری نذورات و کمکهای مردمی "چوب به دستان" با شور و هیجان به سمت امام زاده سلطان علی به راه می افتند و پس از ورود به نوحه خوانی و سینه زنی میپردازند و پس از آن که سخنرانی مذهبی به پایان رسید، بزرگی اهل فین کمکهای جمع شده را به خادمان امامزاده هدیه میدهد و درخواست قالی مخصوص امامزاده شهید را میکند، خادمان هم یک قالی که نمادیست از آن قالی در روایت را پیشتر گلاب پاشی کرده و بر آن گلهای پرپر شده ریخته و آماده کرده اند را در پارچه ای سیاه میپیچند و به بزرگان فینی تحویل میدهند و چوب به دستان فینی هم با شوری بیشتر قالی را تحویل میگرند و با نوحه خانی از صحن امام زاده خارج میشوند بطور سنی فقط چوب به دستان فینی اجازه حمل قالی را دارند و دسته عزاداران خاوه ای هم با علم و کتل آنها را همراهی میکنند و سینه میزنند و ذکر میگویند، در جلوی جمعیت عذادار هم فردی اهال کاشان، در حالی که جانمازی به خود آویخته و قرآن و تسبیح در دست دارد سوار بر اسب حرکت می‌کند که نمادی از جانماز امام‌ زاده است.

جمعیت عذا دار به سمت چشمه راهی میشوند و عده ای نیز جلوتر میروند و جمعیت ناظر را از لب چشمه کنار میزنند و آنجا را برای آمدن قالی آماده میکنند، قالی که به چشمه میرسد اهالی فین چوب دستی های خود را در آب چشمه فرو میکنند و قطرات آب را برقالی میریزند و گوشه ای از قالی را خیس میکنند، اینگونه بطور نمادین قالی آن شهید را میشویند و غسل میدهند، سپس دوباره آنرا به دوش میگیرند و به امام زاده بازمیگردند و پس از اینکه قالی را چند دور در حیاط چرخاندند آن را به ایوان بقعه میبرند در این زمان بزرگان فینی قالی را از چوب به دستان تحویل گرفته و به بزرگان خاوه ای تحویل میدهند، آنها نیز با تشریفاتی خاص قالی را دوباره به خادمین امام زاده تحویل میدهند و در پایان همه عذاداران برای زیارت در امام زاده جمع میشوند و اینگونه مراسم به پایان میرسد، البته عذاداری در امام زاده تا یک هفته پس از آن ادامه دارد و در ادامه و یک هفته بعد هم جمعه نشلگی ها است که اهالی روستای نشلگ پای پیاده برای برگزاری مراسم هفتم سلطان علی به بقعه امام زاده می آیند و به سینه زنی، نوحه خوانی و نخل گردانی میپردازند و پس از آن هم پای پیاده به روستای خود باز میگردند! به این ترتیب آیین قالی شویان و تمامی مناسک مربوط و منسوب به آن تا سال بعد به پایان میرسند.