ویژگی‌های یک فرش خوب و باکیفیت

خرید فرش دستباف برای همه ما یک تصمیم بزرگ است چراکه برخلاف فرش‌های ماشینی و کف‌پوش‌های صنعتی که انتظار می‌رود دست‌کم هر پنج تا ده سال یک‌بار تعویض زین شوند، فرش‌های دست‌باف، و به‌ویژه فرش‌های باکیفیت عالی که در زمره آثار هنری قرار می‌گیرند حداقل برای چندین دهه و حتی قرن‌ها عمر می‌کنند.

یک فرش دست‌باف خوب اگر به‌درستی از آن مراقبت شود، یک‌عمر ماندگار خواهد بود. ناگفته نماند، بدیهی است که فرش‌های باکیفیت، گران‌تر از فرش‌های تولید انبوه باشند. اگر به فکر خرید فرش دستباف برای خانه، محل کار یا سایر فضاهای خود هستید، مهم است که بدانید بهای چه چیزی را می‌پردازید.

اما وقتی از فرش "فاخر" یا "باکیفیت" صحبت می‌کنیم، منظور چیست؟

بیایید کمی در مورد معنای اصطلاح "فرش‌های فاخر" و مقایسه آن‌ها با فرش‌های زمخت و تجاری صحبت کنیم. هنگامی‌که تحقیق در مورد خرید فرش را آغاز می‌کنید، احتمالاً بارها کلماتی نظیر "فاخر"، "عالی"، "خوب" و مانند آن را عرضه‌کنندگان فرش خواهید شنید. جالب آن است که حتی عرضه‌کنندگان فرش‌های ماشینی یا کف‌پوش‌های تجاری از اطلاق این صفت به محصولات خود ابایی ندارند و حتی همواره از آن استفاده می‌کنند. برای همین باید به این نکته واقف باشیم که این اصطلاح در دو دنیای فرش‌های صنعتی و فرش‌های دستباف دو معنای متفاوت دارد.

در دنیای فرش صنعتی، اصطلاح "فاخر" معمولاً به کیفیت بافت یا "زیبایی" کف‌پوش اشاره دارد و معمولاً کلمه‌ای است که برای جذاب‌تر کردن فرش استفاده می‌شود. اما هنگام توصیف یک فرش دستباف، این کلمه به معنای چیزی کاملاً متفاوت است. وقتی کسی در مورد فرش دستباف فاخر صحبت می‌کند، در مورد تعداد گره یا تراکم گره فرش و بسیاری موارد دیگر صحبت می‌کند.

رجشمار عبارتی نام‌آشنا در فرش‌های دستباف است که به تراکم گره یا تعداد گره‌ها در یک واحد اندازه‌گیری مشخص گفته می‌شود. بسیاری از مردم تصور می‌کنند هرچه تعداد گره‌های فرشی زیادتر باشد، قاعدتاً آن فرش ارزشمندتر است. این ایده در حالت کلی می‌تواند یک قانون کلی باشد اما در هر موردی صادق نیست. تفاوت‌های منطقه‌ای در تکنیک‌های بافت، مواد به‌کاررفته در بافت قالی و همچنین طرح و نقش بر تعداد گره‌های فرش و کیفیت نهایی آن تأثیر می‌گذارد. بیایید با هم نگاهی به نحوه تأثیرگذاری این عوامل در کیفیت انواع فرش دستباف بیندازیم.

رجشمار و کیفیت قالی

رجشمار با شمارش تعداد گره فرش در هر اینچ مربع، سانتی‌متر مربع یا واحد دیگر بسته به کشور و واحد اندازه‌گیری آن منطق به دست می‌آید. به‌عنوان‌مثال در ایران، رجشمار فرش‌های ترکی باف عبارت است از تعداد گره در ۷ سانتیمتر عرض فرش. و این عدد در فرش‌های فارسی باف تعداد گره‌هایی است که در ۶٫۵ سانتیمتر عرض فرش زده می‌شود. هنگامی‌که در مورد فرش ریزبافت در مقابل فرش درشت‌بافت صحبت می‌شود، فرشی که تعداد گره‌های آن بیشتر است یا اصطلاحاً رجشمار بالاتری دارد، بافتی ظریف‌تر داشته و ریزبافت قلمداد می‌شود.

اگرچه برخی از قاعده‌های کلی برای همه فرش‌ها ازنظر ریز یا درشت بودن بافت درست در نظر گرفته می‌شوند، اما مهم است که بدانیم آیا شخص در مورد فرش به‌طورکلی صحبت می‌کند یا از فرش‌های یک محل یا منطقه خاص می‌زند چراکه هر منطقه استانداردهای خاص خود را دارد. در همین راستا مهم است بدانیم که از چه سبک فرشی صحبت می‌کند، چراکه بسیاری از «قالی‌های شهری» مرغوب‌تر در بزرگ‌ترین مراکز بافندگی دنیا مانند شهرهای قالی‌بافی ایرانی تبریز و کرمان تولید می‌شوند. این شهرها از قرن شانزدهم مکاتب رسمی قالی‌بافی بوده‌اند.

قالیبافان فرش‌های شهرها یاد می‌گیرند تا قالیچه‌های مرغوب با رجشمار بالا و طرح‌های ظریف تولید کنند. در چنین نظامی یک فرش شهری از تبریز با تراکم گره 400 گره در اینچ مربع متوسط ​​در نظر گرفته می‌شود اما یک فرش عشایری همان منطقه با رجشمار 50 تا 80 گره در اینچ مربع خوب تلقی می‌شود. و لازم است بدانیم که هیچ‌گاه نمی‌توان به مقایسه درستی از قالی‌های شهری، روستایی و عشایری دست یافت چراکه دنیای آن‌ها به‌کل متفاوت از یکدیگر است و اگر مقایسه‌ای هم باشد باید میان همتایان صورت گیرد.

تعداد گره‌ها باکیفیت ارتباط دارد، اما نه آن‌طور که بسیاری فکر می‌کنند. اگر قرار باشد دو فرش تولید شده در یک منطقه با طرح مشابه و تمام کیفیت‌های دیگر یکسان باشد، فرشی که تعداد گره بیشتری داشته باشد، فرش بهتری در نظر گرفته می‌شود. نکته اصلی این است که هنگام صحبت در مورد تعداد گره‌ها و درشت یا ریزبافت بودن فرش، این مکالمه باید بافت و تعداد متوسط ​​گره فرش‌های منطقه را در نظر بگیرد.

طرح‌های فرش فاخر

به‌طورکلی، رجشمار فرش‌ها از حدود 25 تا بیش از 1000 گره در اینچ مربع متغیر است. رجشمارهای زیر 80 گره در اینچ مربع درشت‌بافت و کیفیتشان پایین در نظر گرفته می‌شود. رجشمارهای بین 80 تا 120 گره در اینچ مربع اکثراً کیفیت متوسط و قابل‌قبول دارند و آن‌هایی که تعداد گره آن‌ها بین 120 تا 330 گره در اینچ مربع است مطلوب تلقی می‌شوند و فرش‌هایی که رجشمار بالاتر از 330 گره در اینچ مربع دارند عموماً فرش‌های فاخر و مرغوب در نظر گرفته می‌شوند. بااین‌حال، تعداد گره تنها عامل تعیین‌کننده کیفیت یک فرش نیست و تنها یکی از عوامل تأثیرگذار بسیار در این حوزه است.

گره در فرش به‌عنوان یک پیکسل سازنده تصویر عمل می‌کند و به همین روی فرش‌هایی با تعداد گره بیشتر می‌توانند طراحی پیچیده‌تری داشته باشند. تعداد گره‌های بیشتر برای پدید آوردن منحنی‌های ظریف و سایه‌پردازی‌ها روی سطح فرش مناسب‌ترند. در قالی‌های درشت‌بافت عشایری اغلب از اشکال هندسی و خطوط مستقیم استفاده می‌شود. در این قالی‌ها به‌ندرت از خطوط گردان و منحنی استفاده می‌شود زیرا رجشمار خیلی کم این امکان را فراهم نمی‌کند.

بافت فرش فاخر چقدر طول می‌کشد؟

بافت فرش‌های باکیفیت و ریزبافت به زمان زیادی نیاز دارد. بافت یک فرش با ابعاد 3 متر در 4 متر و رجشمار 500 گره بر اینچ مربع توسط چهار یا پنج قالیباف که 8 ساعت در روز و شش روز در هفته کار می‌کنند، بیش از 12 ماه طول می‌کشد. این موضوع یکی از دلایل گرانی فرش‌های فاخر و ظریف است اما نباید ازنظر دور داشت که رنگ و طرح نیز نقش مهمی در تعیین قیمت دارد.

چه چیزی یک فرش فاخر و باکیفیت را بسیار خاص می‌کند؟

در دنیای فرش و قالی، دیدن فرش‌هایی که بافت ظریفی دارند لذت‌بخش است. بافت‌های ظریف‌تر فرش امکان ایجاد جزئیات بیشتر و لطافتی دارند که قالی‌های درشت‌بافت فاقد آن هستند. قالی‌های ریزبافت همچنین امکان آن را فراهم می‌کنند تا نخ‌ها محکم بسته شوند، که این امر باعث پدید آمدن فرش‌های بادوام‌تر می‌شود. قالی‌های نفیس گنج‌های واقعی هستند، زیرا به زمان و مهارت قالی‌بافی بسیار بیشتری نیاز دارند.

بافت ظریف به چه معناست؟

فرش ریزبافت فرشی است که تعداد گره آن زیاد باشد. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم رجشمار فرش‌ها تعیین‌کننده درشت یا ریز بودن فرش است. ساده‌ترین تعریف تراکم گره با شمارش تعداد گره‌ها در یک مربع با اندازه از پیش تعیین شده در قالی تعیین می‌شود. ممکن است تعداد گره‌ها در جهت افقی و عمودی متفاوت باشد. تراکم گره معمولاً می‌تواند از هر نقطه از 25 تا بیش از 1000 گره در اینچ مربع متغیر باشد. گاهی اوقات این اندازه‌گیری به سانتی‌متر (گره در هر سانتی‌متر مربع) یا اندازه‌گیری دیگری بر اساس کشور یا منطقه تبدیل می‌شود.

تولید یک فرش فاخر بسیار بیشتر از فرشی با رجشمار کمتر طول می‌کشد. ماهرترین بافندگان فقط می‌توانند حدود 10000 گره در روز ببندند. این بدان معنی است که در پایان روز، آن‌ها بخش کوچک‌تری از یک فرش ظریف را به پایان رسانده‌اند. ممکن است چندین سال طول بکشد تا یک فرش فاخر تکمیل شود، در مقابل چندین ماه برای تکمیل یک فرش درشت‌بافت کافی است. این امر بر ارزش و قیمت فرش تأثیر می‌گذارد، زیرا فرش‌های ظریف به تلاش، زمان و مواد بیشتری برای تولید نیاز دارند.

چه چیزی بر ظرافت فرش تأثیر می‌گذارد؟

عوامل متعددی وجود دارد که به تعریف کیفیت تولید یک بافت کمک می‌کند. یکی از آن‌ها نوع مواد به‌کاررفته در قالی است. ابریشم به دلیل قابلیتش برای نازک شدن تا مرحله رسیدن به ضخامت یک تارعنکبوت در عین حفظ استحکام ماده‌ای ارزشمند است. ابریشم امکان بافته شدن بهترین قالی‌ها را فراهم می‌کند و برترین قالی‌هایی که از این ماده بافته می‌شوند آن‌هایی هستند که هم پرز ابریشمی دارند و هم تاروپود ابریشمی.

ماده‌ای که ازنظر قابلیت ظریف بافی در رتبه دوم قرار دارد پنبه است. پشم و سایر الیاف مانند موی شتر یا بز یا گاومیش به تولید نخ‌های ضخیم‌تر شناخته‌شده‌اند. با پشم، تنوع بالایی در ضخامت نخ ریسیده شده دستی قابل‌تولید است. برخی از نژادهای گوسفند، مانند مرینوس، می‌توانند نخ‌های بسیار ظریفی تولید کنند، اما هرگز به‌خوبی ابریشم نخواهند بود. بسیاری از نژادهای اولیه گوسفند، مانند آن‌هایی که توسط قبایل کوچ‌نشین پرورش می‌یابند، فقط می‌توانند نخ‌های درشت و خشن ارائه کنند.

برای بافتن یک فرش خوب لازم است از مواد ظریف تابیده استفاده شود. نکته بعدی نوع گره است. گره ترکی یا متقارن، بافت بسیار بادوام‌تری تولید می‌کند. بااین‌حال، نمی‌تواند به اندازه گره سنه، یا گره نامتقارن که در بسیاری از فرش‌های زیبای ایرانی می‌بینیم، طرحی زیبا ایجاد کند. بسیاری از فرش‌های ظریف از گره سنه برای دستیابی به خطوط تمیزتر در طرح فرش و تراکم گره ظریف‌تر استفاده می‌کنند. استفاده از گره سنه را می‌توان با استحکام مواد استفاده شده و با محکم کردن نخ‌ها جبران کرد.

آخرین عاملی که تراکم گره فرش را تعیین می‌کند، مهارت بافنده است. قالیبافان چیره‌دستی که شاهکارها را خلق می‌کنند اغلب از کودکی آموزش دیده‌اند. آن‌ها با افزایش سن و مهارت، توانایی تولید فرش‌های باکیفیت بالاتر را به دست می‌آورند.

چرا فرش‌های فاخر بسیار خاص هستند؟

جدای از تراکم گره‌ها، دلایل زیادی وجود دارد که فرش‌های ریزبافت یا با تراکم زیاد خاص هستند. اگر قرار باشد دو فرش مختلف با طرح، قدمت و شرایط یکسان را با هم مقایسه کنیم، رجشمار عامل تعیین‌کننده‌ای در تخمین ارزش فرش‌ها است. بااین‌حال، بسته به عوامل دیگری مانند سن، شرایط، طرح و منطقه‌ای که در آن تولید شده است، ممکن است فرشی با تراکم گره کمتر از فرشی با تراکم بالاتر ارزش بیشتری داشته باشد.

علاوه بر این، فرش‌های ظریف طرح‌های پیچیده‌تری را ارائه می‌دهند و برای نقوش پیچیده‌ای که با جزئیات خیره‌کننده اجرا می‌شوند، مناسب هستند. تعداد گره‌های بیشتر باعث می‌شود خطوط منحنی به‌جای ناهموار، گرد به نظر برسند. این امکان توسعه بیشتر جزئیات دقیق و پتانسیل طراحی را افزایش می‌دهد. فرش‌های درشت برای طرح‌های هندسی زاویه‌دار مناسب هستند، اما برای تولید فرش‌های تصویری واقعی یا طرح‌های گل دقیق، تعداد گره‌های بیشتری لازم است.

همچنین قالی‌های ریزبافت دارای طول پرز کوتاه‌تری هستند که این امکان را فراهم می‌کند که قالی بدون از دست دادن استحکام نرم و انعطاف‌پذیر باشد. پرز فرش‌های ظریف باید کوتاه‌تر بریده شود تا به دلیل خم شدن پشم، تار و مبهم به نظر نرسند و جزئیات نقشه از بین نرود.

وقتی یک فرش خوب می‌بینیم، آن را می‌شناسیم، حتی قبل از اینکه تعداد گره‌ها را بدانیم. رنگ‌های روشن‌تر، لبه‌ها تیزتر و الگوی واضح‌تر هستند. درخشش آشکاری دارند که در فرش‌های درشت‌بافت تر دیده نمی‌شود. فرش‌های ظریف بافت به فضا احساس گرما و سرزندگی می‌دهند.

ما در فرش حیدریان در مجموعه خود مجموعه وسیعی از فرش‌های دستباف را در طیف وسیعی از تراکم گره‌ها داریم. بااین‌حال، شما را تشویق می‌کنیم که برای ارزیابی فرش دلخواهتان به عواملی فراتر از رجشمار نیز توجه کنید. مهم‌ترین عامل در خرید فرش این است که شما عاشق آن باشید زیرا قرار است سال‌ها زیادی با آن زندگی کنید.

منبع: nazmiyalantiquerugs.com