فرش‌های زیبا در فیلم‌های غربی

قالی و سینما

اگر بخواهیم حال و هوای یک زندگی واقعی را در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی خلق کنیم، بدون تردید فرش یکی از مهم‌ترین عناصری است که می‌تواند یک استودیوی فیلم‌برداری بی‌روح را به یک خانه گرم و دل‌نشین یا برشی باورپذیر از زندگی حقیقی تبدیل کند. در سینما و تلویزیون، قالی‌ها ازجمله اکسسوارهایی هستند که هم می‌توانند شیئی جانبی در صحنه‌آرایی باشند و یا در داستان فیلم نقش‌های اساسی ایفا کنند.

در این پست سعی داریم تعدادی از فیلم‌های سینمایی که در آن‌ها از قالی و به‌طور خاص قالی ایرانی استفاده چشمگیر شده را از نظر بگذرانیم. توجه به آثار سینمایی و نمایشی برتر جهان و نقش شاخص قالی و به‌طور خاص فرش ایرانی در آن‌ها به ما در درک اهمیت و جایگاه این میراث ارزشمند سرزمینمان کمک شایانی می‌کند.

اولین فیلمی که قصد داریم به آن بپردازیم، نسخه جدیدی از ماجراهای بتمن (The Batman)، به کارگردانی مت ریوز (Matt Reeves) است که امسال (2022) اکران شد. علاقه‌مندان دنیای کمیک کارآگاهی (DC Universe) می‌دانند که بین ابرقهرمانان، بتمن یکی از معدود کسانی است که به پشتوانه دانش و ثروت نامحدودش به تکنولوژی‌هایی بسیار رده بالایی دست پیدا کرده که به او برای ابرقهرمان شدن کمک بسیاری کرده است. در بخش‌هایی از فیلم بتمن 2022، یکی از شگفت‌انگیزترین قالی‌های ایرانی و البته گران‌ترین قالی جهان با نام «قالی کلارک» را در خانه پدری بُروس وِین (بَتمَن) می‌بینیم. این قالی در حراجی ساتبی به قیمت 33.8 میلیون دلار به فردی با هویت نامعلوم فروخته شد، عوامل فیلم بت‌من از این موضوع استفاده کردند تا از این راه هم بر ثروتمندی خانواده بت‌من و هم بر مرموز بودن به‌عنوان یک ویژگی خانوادگی نزد آن‌ها تأکید کنند.

گفتنی است که این قالی شگفت‌انگیز توسط مجموعه فرش حیدریان با نقشه اصلی و شیوه رنگرزی اصیل دوره صفوی بازبافی شده و با کیفیت عالی جز کلکسیون صفوی این مجموعه ارائه می‌شود. قالی کلارک مجموعه حیدریان در سال 2009 از نمایشگاه دموتکس آلمان جایزه بهترین طراحی را دریافت کرد و تا امروز مورد ستایش بسیاری از مخاطبان قالی ایرانی قرار گرفته است.

دومین فیلمی که قصد داریم معرفی کنیم دنیای فانتزی قصه‌های هری پاتر (Harry Potter) است که سال‌ها مخاطبین بسیاری را از همه سنین به خود جلب کرده بود. در مجموعه فیلم‌های هفتگانه این قصه، یک تخته قالی شاهکار سلطان‌آباد زینت‌بخش یکی از لوکیشن‌های اصلی و همیشگی این فیلم‌ها، یعنی سالن اجتماعات گروه گریفیندور بود. در همه قصه‌ها این قالی گردآورنده قهرمان اصلی این مجموعه و دوستانش و به‌نوعی مرکزیت دهنده و محور گفتگوهای هری پاتر و دوستانش بود.

مجموعه حیدریان در طی سالیان علاوه بر گردآوری شاهکارهای کهن قالی‌های سلطان‌آباد، مجموعه‌ای از آثار مدرن این قالی در رنگ‌بندی بسیار متنوع از روشن تا تیره و از کلاسیک تا معاصر را خلق کرده است. این قالی‌ها که سابقه تولیدشان به زمان آغاز به کار مجموعه فرش حیدریان یعنی بیش از یک قرن پیش بازمی‌گردد، نخستین بار توسط کمپانی زیگلر (Ziegler Co.) و متناسب با سلیقه اروپایی طراحی و تولید شدند. شما نیز اگر به دنبال فرشی با حال و هوای قالی‌های فاخر قصرهای اروپایی می‌گردید، قالی‌های مجموعه سلطان فرش حیدریان پیشنهادی برای شما است.

آیا شما هم طرفدار فرندز (Friends) هستید؟ تقریباً تمام قسمت‌های پرطرفدارترین سیتکام (Sitcom) تاریخ و دنیا، در یک کافه روی یک مبل نارنجی و یک فرش شاهکار هریس می‌گذرد. این فرش نفیس که یکی از زیباترین نمونه‌های این قالی است عامل اصلی گردآورنده شش رفیقی است که طی ده سال با ماجراهای کمدی‌شان ما را سرگرم کردند.

دیگر فیلم ارزشمندی که در آن قالی ایرانی نقش و جایگاهی اساسی دارد، فیلم لبوفسکی بزرگ (The Big Lebowski) ساخته برادران کوئن (Coen Brothers) است. در این فیلم که یکی از ماندگارترین آثار سینمایی است، یک تخته فرش کاشان لاکی نقش محوری در فیلم بازی می‌کند. داستان از این قرار است که قالیچه‌ای که تنها دارایی ارزشمند جف لبوفسکی است توسط عده‌ای تبه‌کار به‌اشتباه آسیب می‌بیند و همین موضوع به انگیزه‌ای او برای گرفتن غرامت قالی‌اش از تبهکاران و آغاز زندگی متفاوت او بدل می‌شود.

فیلم چاله پول (The Money Pit) اثر سینمایی دیگری به کارگردانی ریچارد بنیامین (Richard Benjamin) است که یک اثر کمدی محسوب می‌شود. در یکی از صحنه‌های این فیلم والتر (تام هنکس) زمانی که می‌خواهد خانه ویران خود را تعمیر کند، درون سوراخی فرو می‌رود که با یک فرش زیبای ایرانی پوشیده شده بود و در طی این صحنه فرش مذکور چون غلافی او را در برمی‌گیرد و نقشی محوری و نمادین در فیلم ایفا می‌کند.

جالب است بدانید که یکی از زیباترین فرش‌های مدرن سینما، فرشی است که آن را در فیلم درخشش (The Shining) استنلی کوبریک می‌بینیم. این فرش که جز فرش‌های مدرن محسوب می‌شود پس از نمایش در این فیلم به یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای انتخاب فرش مدرن نزد همگان تبدیل شد.

همچنین فیلم اتاق (Room) روایت مادر و فرزندی است که سال‌ها در یک اتاق حبس شده‌اند و یکی از اشیایی که به زندگی آن‌ها معنا می‌بخشد، فرش مدرنی است که کف اتاق یا به بیانی دیگر تمام سطح جهان آن دو را پوشش می‌دهد.

اما شاید هیچ فرشی در تاریخ سینما به اندازه فرش پرنده علاءالدین محبوب و به‌یادماندنی نباشد. این فرش یک‌بار در سال 2019 در فیلم علاءالدین کمپانی دیزنی به نمایش درآمد؛ و بار دیگر در سال 1992 در انیمیشن دیزنی از این داستان، تصویر شده بود. اهمیت این فرش در فرهنگ شرقی از آن جهت است که بزرگ‌ترین رؤیای انسان دوران گذشته که همانا پرواز بوده را به رؤیایی‌ترین شکل ممکن برآورده می‌کند و البته تأثیرگذاری این رؤیا محدود به شرقیان نبوده و غربی‌ها نیز با خواندن قصه‌های هزار و یک‌شب شیفته آن شدند.

ماجرای قالی و سینما قصه‌ای طولانی است که نمی‌توان همه آن را در یک پست کوتاه این‌چنینی بازگو کرد. بدیهی است همان‌طور که فرش‌ها و قالی‌ها هرروزه به فضاهای خانگی و اداری ما زیبایی و به زندگی ما معنا می‌بخشند، حضورشان در فیلم‌ها و سریال‌ها نیز می‌تواند تأثیر زیبایی‌شناسی، معناگرا و نمادین بسیاری داشته باشد. خوب است که ما به‌عنوان میراث داران فرش نفیس ایرانی از ارزش، اعتبار و جایگاه جهانی این شیء ارزشمند هنری آگاه باشیم و هوشمندانه از آن برای زیباسازی و معنا بخشی به فضاهایمان استفاده کنیم.

فرش حیدریان